(TBKTSG Online) – Kiến nghị có thể tạm dừng các hoạt động mua bán – sáp nhập (M&A) trong tình hình dịch bệnh Covid-19 của Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) liệu có thể thực hiện được?

Ngăn chặn nguy cơ Trung Quốc thâu tóm doanh nghiệp quan trọng

Nhiều doanh nghiệp trong tầm ngắm thâu tóm của nước ngoài

Từ tháng 4, Công ty cáp điện Thịnh Phát (ThiPha Cable) sáp nhập vào Tập đoàn Stark Corporation Public Company Limited và Phelps Dodge International (Thái Lan). Ảnh minh họa: Từ trang web ThiPha Cable

Lo nước ngoài thâu tóm doanh nghiệp Việt với giá rẻ

Tại cuộc hội nghị trực tuyến giữa Thủ tướng với doanh nghiệp vào cuối tuần qua (9-5), Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng tình trạng gãy chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị vẫn chưa được khắc phục ngay, sẽ còn tiếp tục làm ảnh hưởng lớn đến nhiều doanh nghiệp. Hiện tượng mua bán và sáp nhập (M&A) trong thời gian tới sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn và có nhiều nguy cơ các doanh nghiệp tiềm năng của Việt Nam có thể bị thâu tóm với giá rẻ.

Trước thềm hội nghị, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng đã gửi các kiến nghị, đề xuất giải pháp tới Chính phủ với mong muốn tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, trong đó đề xuất Chính phủ chỉ đạo tạm thời dừng việc mua bán, sáp nhập doanh nghiệp.

Cụ thể theo VCCI, trong bối cảnh doanh nghiệp Việt gặp khó khăn, có nguy cơ phá sản, xuất hiện tình trạng một số doanh nghiệp, quỹ đầu tư nước ngoài đang xem xét việc mua lại các doanh nghiệp trong ngành bất động sản, bán lẻ…

“VCCI đề nghị Chính phủ có chỉ đạo tạm thời dừng việc mua bán, sáp nhập doanh nghiệp trong giai đoạn dịch bệnh để hạn chế việc doanh nghiệp nước ngoài thâu tóm các doanh nghiệp Việt Nam”, báo Tiền Phong trích kiến nghị của ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI.

Trên thực tế, số liệu của Cục Đầu tư nước ngoài thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho thấy trong bốn tháng đầu năm nay có 3.210 lượt góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài, tăng 32,9% số lượt góp vốn, mua cổ phần so với cùng kỳ năm 2019. Đây là một con số tăng khá cao giữa tình hình dịch bệnh.

Đáng chú ý, chỉ tính riêng Trung Quốc, các nhà đầu tư từ nước này thực hiện giao dịch rót vốn đầu tư qua hình thức M&A doanh nghiệp Việt Nam lên đến 557 lượt, tăng 38% so với cùng kỳ năm ngoái.

Liệu có ngăn được?

Lượt góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài và số dự án FDI được cấp phép trong bốn tháng của ba năm từ 2018. Đồ họa: Hùng Lê

Do đó, những sự lo lắng và cảnh báo như nói trên của các vị lãnh đạo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng như của VCCI là có cơ sở. Vậy đề xuất tạm dừng các hoạt động mua bán – sáp nhập (M&A) trên của người đứng đầu VCCI liệu có thực hiện được?

Liên quan đến vấn đề này, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, cho rằng hiện nay, thế giới đang rất cẩn trọng với nguồn vốn đầu tư nước ngoài và trên thực tế một loạt các nước đang giám sát kỹ về nguồn đầu tư từ nước ngoài.

Ngay cả Hoa Kỳ cũng đã đưa ra luật định chính phủ có quyền xem xét đầu tư nước ngoài chứ không phải tự do như trước đây. Do đó, theo chuyên gia Phạm Chi Lan, Việt Nam cần tham khảo về vấn đề này.

Ở thời điểm hiện tại, theo bà Lan, Việt Nam cần tăng cường việc giám sát hoặc thậm chí là tiến hành thẩm tra các dự án đầu tư nước ngoài, nhất là đối với các trường hợp nghi ngờ có tình trạng đầu tư núp bóng, ẩn danh, dùng vài ba nhà đầu tư khác nhau để thâu tóm ngành hàng trong nước… làm mất thị trường.

“Cần thiết kế bộ lọc để lựa chọn được các doanh nghiệp nước ngoài chất lượng”, theo bà Lan. Chính phủ cũng cần có chính sách khuyến khích nhà đầu tư trong nước mua lại các dự án chủ chốt của doanh nghiệp trong nước để bảo vệ một số ngành “nhạy cảm”, cũng như bảo vệ thị trường…

Trong khi đó ông Phan Hữu Thắng, nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, cho rằng dù số lượt góp vốn và mua cổ phần doanh nghiệp trong nước của nhà đầu tư nước ngoài trong bốn tháng vừa qua tăng cao so với cùng kỳ năm ngoái nhưng tổng vốn góp chỉ bằng bằng 34,7% về giá trị vốn góp so với cùng kỳ năm 2019.

Cụ thể, trong bốn tháng đầu năm nay, bình quân chỉ có 0,77 triệu đô la/ lượt góp vốn, theo ông Thắng là nhỏ hơn nhiều so với quy mô bình quân trong cùng kỳ năm ngoái.

Mặt khác, qua quan sát của ông Thắng thì chưa thấy có hiện tượng ồ ạt thâu tóm doanh nghiệp trong nước của nhà đầu tư nước ngoài. “Trong giai đoạn dịch bệnh này, ngay các nhà đầu tư nước ngoài cũng đang gặp khó khăn phải tạm ngừng triển khai các dự án đầu tư của họ. Tôi chưa nhìn thấy có hiện tượng nhà đầu tư nước ngoài đổ xô mua doanh nghiệp trong nước”, ông Thắng nêu ý kiến.

Do đó, kiến nghị có thể tạm dừng các hoạt động M&A trong tình hình dịch bệnh này theo ông Thắng là chưa cần thiết. Mặc dù vậy, cũng như ý kiến bà Phạm Chi Lan, ông Thắng cho rằng cần phải lựa chọn nhà đầu tư và đối tác cho hình thức đầu tư này.

Theo ông Thắng, cần có định hướng chính sách những ngành nghề, lĩnh vực nào cần và không cần khuyến khích đầu tư theo kênh M&A… Những lĩnh vực “nhạy cảm” hoặc doanh nghiệp trong nước sản xuất được thì không nên khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài để không làm yếu đi kinh tế tự cường và an ninh quốc gia.

Bất động sản là một trong những lĩnh vực mà các nhà đầu tư nước ngoài thường vào Việt Nam qua con đường giao dịch M&A. Ảnh minh họa: Hùng Lê

Lấy ví dụ về dự án góp vốn mua cổ phần của Beerco Limited (Hồng Kông) vào Công ty TNHH Vietnam Beverage thông qua hình thức góp vốn, mua cổ phần, trị giá 3,85 tỉ đô la, nhằm sản xuất bia và mạch nha ủ men bia tại Hà Nội vào năm ngoái, ông Thắng cho rằng giao dịch này phản ánh mặt trái bức tranh đầu tư nước ngoài năm 2019.

Bởi bia không phải là ngành, lĩnh vực ưu tiên, khuyến khích đầu tư, chưa kể dự án sẽ tạo ra sự cạnh tranh trực tiếp với doanh nghiệp sản xuất bia trong nước. Ngoài ra, Việt Nam còn là thị trường tiêu thụ bia lớn trên thế giới. Việc chấp thuận dự án đầu tư này theo một cách nào đó là đã “bán” thị trường cho nhà đầu tư nước ngoài.

Ở vai trò là luật sư, ông Trương Thanh Đức, Công ty Luật Basico, cho rằng sẽ thiếu cơ sở pháp lý để có thể tạm dừng các hoạt động M&A hiện nay.

Mặt khác theo ông Đức, trong bối cảnh khó khăn do đại dịch Covid-19, nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng khó khăn thì sẽ cần gọi vốn đầu tư hoặc sự hỗ trợ bên ngoài để “cứu nguy”. Do đó, không thể tước đi quyền giao dịch của họ trong tình hình khó khăn này.

Ông Đức cho rằng M&A là hành động của doanh nghiệp, hơn nữa còn cứu công ty bị thâu tóm khỏi cảnh “dầu sôi lửa bỏng”. “Nếu dừng giao dịch M&A chưa biết được lợi gì, trong khi doanh nghiệp đang khó khăn sẽ không biết huy động vốn ở đâu, dẫn đến bị tê liệt và thậm chí có thể rơi vào tình trạng phá sản”, luật sư Đức nói.

Không riêng Việt Nam, một số nước trên thế giới cũng lo ngại các nhà đầu tư nước ngoài tranh thủ cơ hội cổ phiếu lao dốc, thị trường bất ổn do Covid-19 để thâu tóm các doanh nghiệp với giá rẻ.

Tuy nhiên trên thực tế, ở các nước như Đức, Nhật Bản… việc các chính phủ đưa ra biện pháp ngăn chặn nguy cơ thâu tóm doanh nghiệp trong thời gian khủng hoảng kinh tế nhằm để bảo vệ các ngành kinh tế quan trọng, doanh nghiệp trọng điểm hoặc có liên quan đến an ninh quốc gia… chứ không phải áp dụng với tất cả các doanh nghiệp và lĩnh vực kinh doanh.

Hùng Lê-thời báo kinh tế Sài Gòn